Online oyun bağımlılığı üzerine ebeveyn, öğretmen, uzman yaklaşımları
10 Ekim 2022

Duygusal başa çıkma ve problem çözme adımlarımız var. Sosyal becerilerini geliştirme aşamasına geçeriz. Sosyal bağlantı stilini çalışırız. Sosyal becerisi zayıf savunu çalışırız. Fikir geliştirilir, cevaplama stilleri geliştirilir. Aileyle de ilişki kurma, sınır konulması çabaları ve afektif ilişkiler üzerinde. Dikkat ediyor musunuz? Aileyle birlikte çalışmayı biraz daha sonlara saklıyoruz. Başta çalışsak oluyor mu? Pek olmuyor. Biraz çocukla çalışmak, gençle çalışmak gerekiyor. Onun kendi algısını, kendi dünyasını biraz daha öğrenmek. Çünkü aileyle ilk planda çalıştığımızda aile bunu çok iyi kontrol etmeye çalışır bir tavra gibi durabiliyor. Aralarındaki iletişim bozuluyor, güven problemi gelişiyor. Eğer iletişim problemleri artarsa zaten çocuk uzaklaşmış olur. Daha çok oyunlara yönelmiş olur. Son aşamalarda da bu durumun tekrarını önlemeye dönüp çalışıyoruz. Bazı teknoloji tabanlı önlemeler var ama bunlar çok iyi geliştirilmiş değil. Ama önlediğine dair etkinlikleri de çok net değil. Mesela virtüel, sanal gerçeklik yöntemleri kullanmak. Bunları çok üzülemeyeceğim. Henüz direkt bundan korumak için yine interneti, oyunları, ekranları kullanmak gerçekten koruyor mu? Aslında çok bariz bir düzeyde korumuyor. Öğretmen yaklaşımında öğrenciyle bir kere bağ kurmuş bir öğretmen olmalı. Ve çocuğun özellikle uykusuzluğuna dikkat çekmeli. Yani eğer çocuk her gün her gün uykusuz geliyorsa bir sorun var demektir. Bunun nedeni olmayan oyun olabilir. Ama başka şeyler de olabilir tabii. Bunun için baş başa konuşması, ona sorması, ya ben seni son günlerde son zamanlarda hep uykulu görüyorum. Arada böyle baş başa konuşma şeklinde. Yani merak ettim. Acaba nasıl sorgular bir tarzda otoriter bir dille değil de, merak ettim. Gerçekten yardımcı olabileceğimiz bir şeyse, yardım etmek isterim şekli bir yaklaşım gösterebilir. Eğer oyun oynuyorsan, bundan şüpheleniyorsan bu ailenin de farkında olmadığı bir şey olabilir. Özellikle bu yüzden uykusuz kalan bir çocuğun online oyun bağlantısı gelişmiş olması ihtimali vardır. O yüzden aileyle iletişime geçerek onların da farkındalığını geliştirmek gerekiyor. Özellikle oyun tipinde öğrenmeye çalışabiliriz. Online tabanına karşı da gerçek kişilerin, özellikle de gerçek tanıdığı arkadaşlarının varlığını arttırabiliyor. PUBG gerçekten de kendi arkadaşının da katıldığı bir platform. Yani orada oynayan, orada o silahı sıkan, öldüren, şey yapan gerçek arkadaş. Şimdi bakın, gerçek arkadaş olunca onun zihnindeki kendi arkadaşıyla ilgili profili yine arkadaşına bunu yükler. Onun yaptıklarını ona yükler. Sonra onu kendi aralarındaki sosyal iletişime devam ettirirler. Sonra kendileri ispat etmek için o platformu kullanırlar. Şey gibi düşünün, biraz yeşil büyük olanlar bilir, önceden internet çok olmadığı zamanlarda gençler birbirlerine karşı kozlarını, güçlerini dilek gücüyle, beceri gücüyle karşılaştırırlardı direkt rekabet içerisinde. Bunu online alana geçtiğini düşünün. Yani birbirlerini online alandan etkiliyorlar. Başarılarını ve büyüklüklerini, güçlerini orada gösteriyorlar. Bu oyun bağımlılığı riski de çok arttıran bir şeydir. Gerçek hayattaki şeyi alıp buraya yüklüyor. Çünkü tamamen sanal olmasını da güçleştiriyor. Bir gerçeklik katıyor. Yani insanın hayatında gerçeklik her zaman çok güçlü bir şeydir. Yani bir sinema, bir dizi izlediğiniz zaman bile ne kadar gerçeğe yakınsa o kadar etkilenirsiniz. Hayatınızı ne kadar sanal yaşarsanız, yani nasıl diyelim, ya da yapay yaşarsanız o kadar soğutur hayat sizi. Ne kadar içten, samimi, canlı, enerjik yaşarsanız o kadar hayata bağlanırsınız. O oyunun içerisine, sanal dünyanın içerisine o gerçek hayatı da katmış oluyorlar ki, o zaman online oyun bağımlılık riski başlıyor. Özellikle karşı taraf çok tanımadığınız birisi ise biraz risk düşüyor. Her gün oynamıyorsanız risk düşüyor. Ve özellikle kulaklık kullanmıyorsanız, yani çocuğunuza kullandırmıyorsanız ve oturma odasında oynatıyorsanız ve sizi de merak ettiğiniz şekilde, bazen de birlikte oynuyorsanız risk daha da düşüyor. Ve yaklaşım şekilleriniz, sınır koyma şekilleriniz konusunda da hassas olduğunuzda, evet korum korursunuz yani. Niye? Çünkü tamamen etkileşim şekliyle gelişen bir şey. Psikiyatri komoditeler var, bazı hastalıklara eğilim var, dikkat eksikliği bozukluğu olan bir çocuk bile olsa koruyabilirsin. Aman aman çok böyle nasıl diyeyim, bizim kontrolümüzde olmayıp işte bu hastalık gelişirse diye bir durum yok yani burada. Hani bazı genetik neologi gelişimsel hastalıklar var ya, onlar gibi değil. Yani yapıp benim çocuğumla çıkarsa gibi değil. O yüzden bu konuda farkında olma, bu konuda çalışmalarda bulunma, aileleri bilinçlendirme çalışmalarında bulunmak oldukça yararlı olur. Evet. Biraz tabii uzattık, saat 9’da bitirecektik. Bu arada soruları alayım, yaklaşık bir 15 dakika kadar soruları cevaplayacağım. Hocam çok teşekkür ederiz anlatım için. Dilerseniz ben size birkaç soruyu toparlayıp söyleyeyim. Olur. Hani genelde öğrenciler çok başarılı ama oyun bağımlılığı var, ne gibi şeyler yapabiliriz? Hatta bir tanesi şey demiş ki, intihar etmeyi düşünüyorum, sosyal sorunlar ortaya çıkıyor gibi. Çatışmalarda neler yapılabilir? Bu tarzda sorular var şu an hocam. Dilerseniz bu şekilde başlayalım. Ben intihar ifadesini kullanan bir çocuğun yani sırf bu yüzden kullandığını düşünmüyorum, bir kere onu söyleyeyim. Niçin? Çünkü sadece online oyun bağımlılığıyla böyle bir durumun gelişmesi çok olasılık dışıdır. Ya depresyon yanında eklenmiştir, ya başka bir psikiyatrik bozukluğu vardır. Ya da bu çatışma sırasında intihardan bahsediyorsa bu ailenin kontrol çabasına bir göz daha vermek odaklı da olabilir tabii. Ama bu bile bir davranış problemidir. Yani bu durumu analiz etmek gerekiyor. Yani çocuğun acaba gerçekten başka bir davranış problemi, bu davranış probleminin altında ne yatıyor bakmak gerekiyor. Tabii çatışmalar oluyor. Çatışmaları azaltan şey aslında bu yaklaşımlar. Bu yaklaşımları ne kadar çok kullanırsak çatışmalar o kadar azalacaktır. Ne kadar üstünde durursak, hani böyle net sınırlar koyarsak o da iyi olacaktır. Çocuğun gelecekte bir bağımlılık riskini her zaman kontrol altında tutmuş olacağız. Bu onun hayatında, gerçek hayatında o kadar iyi yaşamasını sağlayacaktır. Özellikle spesifik bazı sorular varsa onları da alabilirim. Hocam şöyle de bir problem aslında. Hiç eline ekran almamış, dışlanmaya zorbalık görmeye başlamış. Asıl sorunun başı bu şekildeymiş. Kusura bakmayın ekran sürekli soru geldiği için yanlış okumuşum. Annesine intihar etmeyi düşünüyorum diye o yüzden demiş. Evet. Bununla birlikte bakıyorum tekrardan. Hemen hemen aynı sorular. İşte D, bir ilaçsız tedavi edilebilir mi diye bir sorumuz var. İhtar aktivite bozukluğu tek başına eğer belirgin düzeyde ise ilaçsız maalesef tedavi edilemiyor. Onu net bir şekilde ifade edeyim. Ben bu arada bu sunumu yürütmeye çalışıyorum ama paylaşabilirim ama bu dosyayı nasıl paylaşacağımı bilemiyorum. Evet başka ne var? Sorulara devam edelim mi peki? Tabii tabii siz devam edin. Çok fazla soru yok. Birkaç tane var. Bir sorumuz da şu şekilde hocam. Bir kız çocuğu sınav döneminde ailesi 8’den sonra dışarı çıkmasına izin vermiyor. Oturup tüm gece bilgisayar başında oyun oynuyor. Online platformda sohbet ediyor ve sınırlara tepki vermiyormuş. Bununla ilgili nasıl bir yol izleyebiliriz? Odasına kimseyi de sokmuyormuş aynı zamanda. Gizliliğini kurmuş yani çocuk. Evet. Yani kendi gizliliğini kurmuş. Yani nereden başlayacaksınız dersiniz de tabii biraz karmaşık bir noktaya gelmiş olabilir. Destek almak gerekir. Devam ediyorum bu sırada. Aynı zamanda unutuyorum. Eee yine hemen hemen. Online oyun bağımlılığında da ilaç kullanılabiliyor. Çok belirginse hani ekstra bir tane olması da ilaç kullanılabiliyor. Hani psikoterapi olarak belirge kullansak da ilaç da kullandığımız olabilir. Yani çok ağır düzelte olabilir. Yani düşünebiliyor musun? Mesela işte Clash of Clans diye bir oyun var. Bir tane genç neydi? 75 tane ayrı hesap açmış ya. Oyunun 75 tane farklı şekilde olmuyor. Düşünebiliyor musunuz? Yani hepsini zihninde tutuyor. İsimlerinden, seviyelerine, levellerine kadar. Yani düşünün. Yani çok ileri noktaya gelince tabii ki yani yapacak bir şey yok. Bütün hayatımı çok etkiliyor, kısıtlıyor. Hayatımı çok çekilmez bir hale getiriyor aslında. Bir yerden sonra kendisi de farkına varıyor ama bırakamıyorum diye. Şöyle bir sorum var. Diler diyor bu oyunlar için falan hani yanaşmıyor. Yanaşmadı yazmışlar. Bizimle ilgili neler yapılabileceğine sınırlı kalıyor. Sadece öğrenciyle çalışamıyoruz. Hani ailelere nasıl bu konuda ön ayak olabiliriz, onları bilinçlendirebiliriz gibi bir sorum var hocam. Kim soruyor aileler derken? Öğretmen açısından mı? Evet bir öğretmen sormuş. Hiç yer diyor, emek vermiyor bu konuda diyor bize. Evet yani onu biz de görüyoruz aslında. Hani durumun önemli ve ciddiyeti tarafında aileler bazen yetersiz. Yani işte bunu çok büyük bir sorun gibi görmüyorlar. Bu biraz da toplumsal çalışmalar çok öyle bizim bu çalışmalarımız gibi düşünün. Biraz farkındalık geliştirmeyi dönüp çalışmak lazım. Yani her rehber öğretmen eğer yirmi çedisinde bütün aileleri topluyorsa okulda yani bunu birkaç kez topladığı sırada bu konudan bahsedebilir. Çok direkt böyle hani nokta atış işte şunlar şunlar şunlar yapılması gereksin gibisinden böyle direkt görev verir gibi bir şey yapabilir. Bir süreç yani siz bu konuda şu konularda şöyle bir yol izlemelisiniz gibisinden eğitim verebilir. Şöyle bir sorumuz var. Dika tekstikli ve paraklite bozukluğu olan bir çocuk için SAS metodu gibi ses ve frekans dalgalarıyla yapılan uygulamaları önerir misiniz? Hani bir çocukla çok güzel sonuçlar aldık demişler. Öyle yani o tarz yöntemlerin bilimsel anlamda yani tam iyi çalışılmadığı için bir şey diyemeyiz. Yani tamamen yapılmasın diye diyemeyeceğimiz şeyle. Hani bizim yaklaşım şekillerimiz içerisinde yok. Hani bilimsel olarak çalışılmış, hakkında geçerli, güvenilir çalışmalara yapılmış, fayda edip etmediği konusunda yeterince veri olan biz ilaçlara da bunu yapıyoruz, telepilerde de bunu yapıyoruz. Yani bu tarz yöntemler hani fayda ediyor olabilir. Plasov etkisi diye bir şey de var. Yani nedir o? Yani psikolojik etki, psikolojik yararlılık fayda ediyorsa, yani bu özellikle çok fazla bir hani kişi aileyi çok fazla bir küffete sokmuyorsa yapılabilir. Ama bence bir çocuk ergen psikiyatristi değerlendirmeli önce. Yani değerlendirme sürecinden geçilmeli. Hemen bir işte biz bu yöntemi hemen uygulatalım. İşte kendimize göre çocukta bu var. Direkt böyle hani durumun tam olarak adını koymadan, ne olup olmadığını belirlemeden böyle yöntemlere yönelmek çok sağlıklı olmayabilir. Bir tane şey görmüş oldum. Oyun bağımlılığı, madde bağımlılığı içinde bir risk mi? Yani o şöyle, bu şöyle söyleyeyim. Sadece oyun bağımlı olan bir çocukta böyle bir risk, özel bir risk yok. Tabii bağımlılık dediğimiz, beyinde belli bölgelerin aktivasyonu olduğu için çok fazla uyaran talebine neden oluyor. O yüzden bir madde bağımlılığını direkt riskini çok büyütür diyemeyiz. O bir dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu da varsa, evet risk artar. Teşekkür ederiz hocam. Yine standart bir sorumuz var. Ergenlik döneminde çocukları, oyun bağımlısı olan aileleri sınır koyabilmesi için nasıl yardımcı olabiliriz demişler. Ekran başında vakit geçirmek, YouTube araştırmaları da gidebilir mi demişler yine. Ekran başında vakit, anlamadım. Bir saniye. Yalnız oyun mu bağımlılık sayılıyor, ekran başında vakit geçirmek, YouTube araştırmaları da gidebilir mi yazılmış. Böyle bir soru var ama sonu tam olmadığı için sanırım soru eksik kaldı. Evet, şimdi online oyun bağımlılığı tanımlandı. Mesela internet bağımlılığı da tanımlandı. Bundan kriterleri oluşturuldu. Artık bir bozukluk, bir hastalık yani. Onu söyleyelim. Kumar bağımlılığı o da bir bozukluk. Alkol bağımlılığı gibi. Ama sadece ekran başında vakit geçirmek değil. Değil. Değil yani sadece… Burada online oyunu özellikle internet bağımlılığında ilk olarak tanımlanmıştı. Sonra bu tanımlandı. Yani tabii bu şeylerden hepsinden tamamen çocuk oyun oynamasın diye bir şey çıkmıyor. Control is Sınır. Baştan kullanılırsa belli bir noktaya gelmemiş olur. Gelince zaten ne yapalım derseniz evet destek almanız gerekir. Yani bir yerden sonra olmuyorsa, sınırı koyamıyorsanız, çok büyük tepkiler koyulursa elbette olmaz. Ya şu ekranlar her yerde var, doğru. Şimdi şöyle. Var ama yani çocuk o ekranlara sürekli maruz değil ki. Yani sosyal ortamda var, başka hareketler de var, bir canlanık var. Dışarıda yani işte bir restoranda var ama orada işte yemek yiyorsunuz, konuşuyorsunuz. Hani çocuk pasif bir şekilde ekran karşısında değil ki. Aynı değil yani, aynı şeyler değil. Elbette bütün ekranlarına kaçalım. Şu an da ekranlar karşısında, bir zona bakarsanız. Yani böyle değil yani. Böyle bakmamak gerekiyor. Yani bir çocuk bilgisayara bakıyorsun, işiniz var, işte çocuğunuz yanında isteyiciler izliyor, bakıyor. Ama siz yapıyorsunuz bunu. Yani sonuçta ortada, çocuğun tek başına ekranla baş başa bir maruziyeti yok. Eğer işte siz katılırsanız, konuşursanız, izlediği şeye katılırsanız, aa bak orada ne yaptılar, bak görüyor musun işte bak maşayla kocayla nasıl da yuvarlandılar falan. Bu kadar komik falan bir katıldığınızı düşünsenize. Yani katıldığınızda o sadece ekran olmaktan çıkıyor. Problem şu, çocuğu ekran karşısına bırakıp pasifize etmek. Biraz dursun, hadi ben de işimi yapayım. Böyle değil işte, böyle olmamalı. Teşekkür ederiz hocam. Şöyle bir sorumuz var. Eğer kendi değerini oyundaki başarıya bağlanırsa ne yapılmalı? Bir daha alayım. Kendi değerini oyundaki başarıya bağlanırsa ne yapılmalı diye bir soru gelmiş. Ya şöyle tabii, oyundaki başarı da kendini ispat edebilir. Bu kendi içinde bir özgüven artışına neden olabilir. Yani oradan beslendiğinde ve bu tabii bağımlılık riskini daha fazla arttırmış oluyor. Benlik saygısını oyunla o açığını kapatmaya çalışan bir gencim bu tarzı onda olumsuz bilişlerle geliştirir. Ve sosyal ortamda özgüven kavramını daha zora sokar. Gerçek sosyal hayatta bir şeylere başarma edinimini daha da zorlaştırabilir. Kaçırmalarını arttırabilir. Çünkü bir risk geliştirmiş. Yani kendi değerini özgüveni yükselten yer, onunla aynı ortamlar. Ve bir gün ara verse bile bu şeylere tekrar dönüş yapabilir. Dolayısıyla bütünüyle çevresinden yeterli değer görmeyen bir gencin ekranlara yönelik değer kazandığını, benliğin saygısını bu şekilde yükseldiğini düşünelim. Biraz daha böyle hani sosyal izolasyona girmiş bir çocuk da belki olabilir, erken de olabilir. Özellikle aile desteği yoksa, algıladığı sosyal desteği çok zayıfsa, evet. Duygu, regülasyon sorunları da oluşturuyor ve bu benlik saygısı problemleri de oluşturuyor. Depresyonu eğilimi de arttırabilir. Tekrar teşekkürler. Son bir soru alalım hocam dilerseniz. Gençlerde espor yani oyunlarda belli aşamaya gelerek bundan para kazanmaya başlayanlar da var. Bununla ilgili ne düşünüyorsunuz? Şimdi esporu tamamen online oyun bağımlılığı alanına atmak yanlış olur. Esporu profesyonel düzeyde yapmaya çalışıyor aslında. Ayrıca eğer çocuk gerçekten bu alanda yetenekliyse, tamamen bunu kapatmak yanlış da olabilir. Yani yine siz bunu belirli kontrol ve sınırlar koyarak ve hani belirli koşullar altında tamam derseniz, yani kişi biraz buna şey gözüyle, çocuk ya da genç buna profesyonel gözüyle baktığında, para kazanma odaklı baktığında biraz daha farklı bir boyuta geçebilir. O yüzden tamamen bu konuyu online oyun bağımlılığı mutlaka geliştirir kategorisi de atamayız. Ama geliştirme riski tabii daha fazla. Yani şöyle düşünelim, bazı meslekler mesela depresyon eğilimini arttırır. Yani o meslekler yapılmayacak mı? Yapılacak. Yani o yüzden hani bu şekilde biraz profesyonel bir alana geçiş olması aslında şey yani, kabul edilmeyecek bir şey değil yani bence. Hocam şu anlık başka sorumuz yok. Ömer Hocam ben sesli bir soru sorabilir miyim? Tabii buyurun. Öncelikle sunumlarınız için, emeğiniz için teşekkür ediyorum. Hocam epilepsi hastası bir lise bir öğrencimiz var ve ekran bağımlılığı alt safhada. Şimdi bu çocukla ilgili ayıyla ne yapabilir, öğretmenleri olarak bizler ne yapabiliriz? Epelepsi tanısı konu oldu fakat ekran başından maalesef hiç ayrılmıyor. Bunun olumsuz ne gibi etkileri olabilir okul yaşamında biz bunu nasıl önleyebiliriz? Teşekkür ediyorum, iyi akşamlar diliyorum. Yani epilepsi tabii önemli bir neurolojik hastalık. Tabii ekran maalüziyeti epileptik atakları tetikler. Daha çok tetikler. Ama diğer taraftan oyun bağımlılığı riski, işte internet bağımlılığı riski oluşturabilir. Yani bir kere bu çocuğu buna yönlendiren şey nedir acaba? Hani sosyal desteği konusu mu? İnsanlarla ilişkisinde yaşadığı sorunlar mı? Yani biraz her çocuk özeldir. Önce onu tanımak gerektiği şeyle, hani mottosuyla çalışıyoruz. Yani o çocuğun kendine ait bir dünyası vardır ve o dünyası içerisine ne kadar girilmiştir? Yani aile bu durumda nasıl yaklaşım gösteriyor? Birçok faktör var. Tek başına bir çocuk üzerinden buradan bir öneride bulunmam çok yanlış olur. Çünkü her çocuğun o kendi dünyasına bir projekte olmak gerekiyor. Bunun için yeterince dinlemek gerekiyor. Yani aile bu konuda gereken birçok şey yaptığını düşünüyorsa ve ona rağmen böyle devam ediyorsa bir destek almaları bence yararlı olur. Tekrar teşekkür ederiz hocam. Şu anda başka sorusu varsa chat kısmına yazabilir ya da sormak isteyen varsa sırayla alalım mı? Nasıl yapalım hocam? Vaktiniz var mıdır? Teşekkür ediyorum. Dinlediniz. Zannediyorum yeterli oldu. Artık ayrılabiliriz gibi düşünüyorum. Tamam. Biz çok teşekkür ederiz sunum için. Ağzınıza sağlık. Umarız bir sonraki sefere tekrar yine gerçekleştirebiliriz vaktiniz olursa. Görüşmek üzere inşallah. Görüşmek üzere. İyi akşamlar. Hoşçakalın. Hoşçakalın. Bu arada eğitimin kaydını Mokso Türkiye web sayfamızdan iki hafta içerisinde yüklemesi gerçekleşir. Oradan tekrar izleyebilirler. Katılımcılar bilgileri olsun. Çok iyi. Güzel. Hoşçakalın. Görüşmek üzere. Herkese iyi akşamlar.